Pieter van Os met Liever mens dan dier de Libris Geschiedenis Prijs 2020. Naast deze winst hoorde ik meerdere mensen erg positief over dit boek praten. Omdat al mijn boekenkasten vol zitten ben ik voor het e-book gegaan. Het boek gaat over de zoektocht naar het onwaarschijnlijke overlevingsverhaal van een uitzonderlijke vrouw die de Tweede Wereldoorlog overleefde. Dat klonk wel als een boek dat mij zou bevallen. Was dat zo? Lees het hieronder!

Achterflap

Een familie van fanatieke nazi’s hield van haar als van een eigen dochter. Zelf werd ze verliefd op een Duitse ingenieur met een speldje van Hitlers partij in het knoopsgat van zijn revers. Anni Gmitruk, Volksduitse uit oostelijk Polen, vertelde niemand wie ze werkelijk was: Mala Rivka Kizel, een joods meisje uit een groot orthodox gezin in Warschau.

Terwijl haar familie werd omgebracht, wist Mala door een mix van veerkracht, taalgevoel, geluk en charme te ontkomen aan Duitse soldaten, een Oekraïense verrader en de hooivork van een antisemitische boer. Via Israël belandde ze uiteindelijk in Amstelveen, waar ze nog altijd woont.

Mijn eerste indruk van Liever dier dan mens

Het joods-orthodoxe meisje Mala groeit op in een streng gelovig gezin in Polen. Haar vader en broers raken haar niet eens aan, dat zegt veel over hoe streng ze waren. Met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog moeten ze naar het getto in Warschau. Het boek is direct interessant. Wel passeren veel namen, plaatsen en details de revue, daar moet je zin in hebben.

Het verhaal

Mala zit in een katholieke klas door toeval,  daar leert ze Pools spreken. Haar familie zelf spreekt het niet. Met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog moet haar familie naar het getto in Warschau. Zij weet uit het getto te ontsnappen en komt uiteindelijk terecht in Duitsland. Ze verandert haar naam naar Anni Gmitruk. In Duitsland wordt ze Volksduitser verklaard (terwijl ze dus eigenlijk joods-orthodox is).  Ze komt terecht in een nazistische familie die goed en lief voor haar zijn. Ze overleeft de oorlog. Haar familie niet.

Pieter van Os heeft grondig onderzoek gedaan, het verhaal wisselt tussen de geschiedenis van Mala en zijn eigen onderzoek. Ook graaft hij dieper in de geschiedenis van het joodse bestaan in Polen en de jodenvervolging. Hij spreekt ook met Mala in Amstelveen, waar zij tegenwoordig woont.

Wat ik ervan vond

Dit is een goed onderzocht, onwaarschijnlijk overlevingsverhaal. Het is bijzonder dat Pieter van Os Mala zelf nog kan spreken, gezien het feit dat de overlevenden van de Tweede Wereldoorlog vaak te oud of ondertussen overleden zijn. Dit soort boeken zullen steeds minder verschijnen.

Ik vind het interessant hoe Van Os het heeft aangepakt. Zo heeft hij zelfs gesproken met een zoon van de nazistische familie waar Mala verbleef. Met de hoeveelheid die hij heeft onderzocht, is het toch nog een goed leesbaar boek geschreven. Dat zullen zijn journalistieke vaardigheden wel zijn!

Conclusie van Liever dier dan mens

Een interessant boek dat ik iedereen met interesse in de Tweede Wereldoorlog en non-fictie aanraad. Het is geen page-turner door de hoeveelheid details, maar dat hoeft ook niet altijd. Het is een indrukwekkend levensverhaal en diepgravend onderzocht.

Beoordeling